Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Mirosławcu Biuletyn Informacji Publicznej

Procedura odebrania dziecka w związku z przemocą w rodzinie

W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.)*, w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej (art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).

I. PROCEDURA ODEBRANIA DZIECKA

1. Procedura odebrania dziecka ma zastosowanie w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie.
2. Odebranie dziecka następuje bez wcześniejszego orzeczenia sądu.
3. Decyzja o odebraniu dziecka podejmowana jest wspólnie przez pracownika socjalnego, funkcjonariusza Policji i lekarza lub ratownika medycznego, lub pielęgniarkę.
4. Pracownik socjalny ma prawo odebrać dziecko z rodziny w trakcie wykonywania swoich obowiązków służbowych, tj. w godzinach swojej pracy.

II. GŁÓWNE ZASADY POSTĘPOWANIA W RAMACH PROCEDURY

1. Pracownik socjalny ma obowiązek niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin, powiadomić sąd opiekuńczy o odebraniu dziecka i o miejscu jego umieszczenia.
2. Sąd niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin, wydaje orzeczenie o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej, albo wydaje orzeczenie o powrocie dziecka do rodziny.
3. Na odebranie dziecka przysługuje zażalenie do sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia. Zażalenie może być wniesione za pośrednictwem pracownika socjalnego lub funkcjonariusza Policji, którzy dokonali odebrania dziecka. O prawie do złożenia zażalenia, wraz ze wskazaniem  sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia, pracownik socjalny poucza rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka. Pouczenie to należy wręczyć na piśmie.

III. OBOWIĄZKI POSZCZEGÓLNYCH SŁUŻB UCZESTNICZĄCYCH W PROCEDURZE ODEBRANIA DZIECKA

1. PRACOWNIK SOCJALNY

1) przed odebraniem dziecka:

• wzywa fukcjonariusza Policji i lekarza lub ratownika medycznego, lub pielęgniarkę,
• przedstawia sytuację funkcjonariuszowi Policji i lekarzowi lub ratownikowi medycznemu, lub pielęgniarce,
• wspólnie z funkcjonariuszem Policji, lekarzem lub ratownikiem medycznym, lub pielęgniarką podejmuje decyzję o odebraniu dziecka;

2) w trakcie odbierania dziecka:

• wręcza rodzicom, opiekunom prawym lub faktycznym dziecka, na piśmie, pouczenie o prawie do złożenia zażalenia wraz ze wskazaniem sądu opiekuńczego właściwego miejscowo do jego rozpatrzenia. W sytuacji, gdy jest to niemożliwe (np. rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni dziecka są pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających) należy rozważyć przesłanie pouczenia pocztą, za potwierdzeniem zwrotnym odbioru;

3) po odebraniu dziecka:

• umieszcza dziecko u niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej,
• niezwłocznie, nie później niż w ciągu 24 godzin od odebrania dziecka z rodziny, powiadamia sąd opiekuńczy o odebraniu dziecka z rodziny i umieszczeniu go u niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej,
• przyjmuje od rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka zażalenie na odebranie dziecka (o ile zażalenie jest wnoszone). W przypadku wniesienia zażalenia za pośrednictwem pracownika socjalnego, który dokonał odebrania dziecka, niezwłoczne przekazanie zażalenia do sądu.

2. POLICJANT

1) przed odebraniem dziecka:

• żąda okazania legitymacji pracownika socjalnego,
• ustala tożsamość odbieranego dziecka, rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka, a w razie potrzeby, lekarza lub ratownika medycznego, lub pielęgniarki i innych uczestników postępowania obecnych w miejscu wykonywania czynności,
• zapoznaje się ze wszystkimi informacjami dotyczącymi dziecka, będącymi w posiadaniu pracownika socjalnego,
• ocenia, na podstawie informacji i okoliczności faktycznych zastanych na miejscu, stopień zagrożenia życia lub zdrowia dziecka i przedstawia pracownikowi socjalnemu swoje stanowisko co do zasadności odebrania dziecka,
• wspólnie z pracownikiem socjalnym i lekarzem lub ratownikiem medycznym, lub pielęgniarką podejmuje decyzję o odebraniu dziecka;

2) w trakcie odbierania dziecka:

• zapewnia bezpieczeństwo osobiste dziecku, pracownikowi socjalnemu i innym uczestnikom postępowania,
• w razie potrzeby udziela pierwszej pomocy i wzywa pogotowie ratunkowe,
• wręcza rodzicom, opiekunom prawnym lub faktycznym dziecka pisemne pouczenie o prawie złożenia do właściwego miejscowo sądu opiekuńczego zażalenia na odebranie dziecka, o ile pouczenia nie wręczył pracownik socjalny;

3) po odebraniu dziecka:

• na wniosek pracownika socjalnego udziela niezbędnej pomocy przy umieszczeniu dziecka u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej,
• pomoc, o której mowa, w pierwszej kolejności polega na:

         - zapewnieniu bezpieczeństwa osobistego dziecku, pracownikowi socjalnemu i innym uczestnikom postępowania,

         - ustaleniu tożsamości osoby najbliższej, uprawnionego członka rodziny zastępczej lub uprawnionego pracownika

           placówki opiekuńczo-wychowawczej, w której zostanie umieszczone dziecko,

• sporządza (po zakończeniu czynności) notatkę urzędową z przeprowadzonych czynności zawierającą w szczególności:

         - jego imię i nazwisko oraz stopień służbowy,

         - datę i miejsce przeprowadzonych czynności,

         - informacje o formie i trści wniosków pracownika socjalnego, na wniosek którego zostały podjęte czynności,

         - imię i nazwisko pracownika socjalnego oraz adres ośrodka pomocy społecznej,

         - imię i nazwisko lekarza  lub ratownika medycznego, lub pielęgniarki, którzy uczestniczyli w podjęciu decyzji o

           odebraniu dziecka z rodziny,

         - imię i nazwisko oraz inne dane niezbędne do ustalenia tożsamości odbieranego dziecka, rodziców, opiekunów

           prawnych lub faktycznych dziecka oraz innych uczestników postępowania obecnych w miejscu wykonywania czynności,

         - opis wykonywanych czynności, w tym informacje o podjętej decyzji, z uwzględnieniem stanowisk poszczególnych

           uczestników,

         - wskazanie osób, którym wręczył pisemne pouczenie o prawie do złożenia zażalenia do sądu opiekuńczego na

           odebranie dziecka,

         - informację o wniesieniu za pośrednictwem funkcjonariusza Policji zażalenia do sądu opiekuńczego na odebranie

           dziecka,

         - informację o osobie i miejscu, w którym umieszczono odebrane dziecko, jeśli będzie on uczestniczył w tej czynności;

• kopię sporządzonej notatki urzędowej przekazuje do sądu opiekuńczego oraz do ośrodka pomocy społecznej.

3. LEKARZ, RATOWNIK MEDYCZNY LUB PIELĘGNIARKA

1) przed odebraniem dziecka:

• zapoznaje się ze wszystkimi informacjami dotyczącymi dziecka będącymi w posiadaniu pracownika socjalnego,
• określa stan zdrowia dziecka i w razie potrzeby udziela pomocy lekarskiej,
• ocenia na podstawie informacji i okoliczności faktycznych zastanych na miejscu stopień zagrożenia życia lub zdrowia dziecka i przedstawia pracownikowi socjalnemu swoje stanowisko co do zasadności odebrania dziecka,
• wspólnie z pracownikiem socjalnym i funkcjonariuszem Policji podejmuje decyzję o odebraniu dziecka,
• czuwa nad stanem zdrowia dziecka;

2) w trakcie odbierania i po odebraniu dziecka:

• czuwa nad stanem zdrowia dziecka.

IV. PRZEWÓZ DZIECKA

Przepisy nie regulują wprost sposobu przewozu dziecka do miejsca umieszczenia po jego odebraniu. Należy więc przyjąć zasadę, że za kompleksowe zabezpieczenie sytuacji dziecka odpowiadają wszystkie służby uczestniczące w procedurze odbierania dziecka z rodziny (pracownik socjalny, funkcjonariusz Policji, lekarz lub ratownik medyczny, lub pielęgniarka). Jedna z tych służb, wskazanych ustawowo, będzie dysponowała samochodem służbowym. Kwestie techniczne należy więc rozstrzygnąć kolegialnie.

Uwaga: zasady przewozu dzieci reguluje ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2012 r., poz. 1137, z późn. zm.). Zgodnie z art. 39 ust. 3 tej ustawy dzieci do lat 3 podczas przewożenia nie mogą być przytrzymywane pasami bezpieczeństwa. Dzieci mające mniej niż 150 cm wzrostu muszą być przewożone w foteliku ochronnym lub innym urządzeniu do przewożenia dzieci, z wyjątkiem dzieci, które mają co najmiej 135 cm wzrostu a za względu na masę i wzrost nie jest możliwe zapewnienie im fotelika bezpieczeństwa lub innego urządzenia przytrzymującego dzieci. Dzieci te podczas przewożenia przytrzymywane być muszą pasami bezpieczeństwa. Zasady te nie dotyczą przewozu dzieci taksówką i specjalistycznym środkiem transportu sanitarnego, o którym mowa w art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 757, z póżn. zm.) lub pojazdem Policji.

Jeżeli po uzgodnieniu z pozostałymi służbami obowiązku przewiezienia dziecka podejmie się pracownik socjalny, to obowiązek ten spoczywa na samorządzie gminnym jako organie odpowiedzialnym za realizację zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W takim przypadku to samorząd gminny będzie zobowiązany do zorganizowania dowiezienia dziecka do określonego miejsca w celu zabezpieczenia jego sytuacji lub do pokrycia kosztów zorganizowania transportu. Należy także mieć na uwadze, że na żądanie pracownika socjalnego Policja jest zobowiązana do udzielenia mu pomocy przy czynnościach związanych z przymusowym odebraniem osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod  opieką (art. 598¹⁰ kpc, w związku z art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie). Pomoc Policji może więc polegać na dowiezieniu dziecka do osoby najbliższej lub do odpowiedniej placówki.

V. POSTĘPOWANIE PO ODEBRANIU DZIECKA

Jeżeli rodzina, w której miało miejce odebranie dziecka nie była objęta procedurą "Niebieskiej Karty", należy wypełnić druk "Niebieska Karta-A" i przekazać przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego. Jeżeli procedura "Niebieskiej Karty" była wszczęta wcześniej, należy ją kontynuować.

*osoba najbliższa: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we  wspólnym pożyciu